Boek

Boris Zjitkov is erin geslaagd in korte episodes, ruim honderdvijftig in getal, te schetsen hoe een maatschappij ontregeld raakt. Het hoofdpersonage in Viktor Vavitsj is allesbehalve een held; geobsedeerd als hij is door zijn eigen ambities en wankele autoriteit ontziet hij niemand.

Het is 1905. Rusland is in beroering; het tsarendom begint te wankelen, revolutionaire tendensen worden sterker. Arbeiders staken, studenten houden protestbijeenkomsten, in de stad zijn barricades opgeworpen, mensen worden gearresteerd, er vinden pogroms plaats. Te midden van het tumult leven mensen hun gewone leven, ze zijn bezig met hun werk en carrière, met liefdes, hoop, verwachting en teleurstelling; maar geleidelijk dringen de buitengewone gebeurtenissen hun dagelijks bestaan binnen. De post werkt niet meer, de lantaarns branden niet, er zijn relletjes op straat en mensen verdwijnen.

Biografie

Boris Zjitkov (1882-1938), geboren in een joodse familie, was ingenieur en scheepsbouwer, voordat hij zich als schrijver manifesteerde. Zijn roman Viktor Vavitsj onderging een grillig lot. Tijdens Zjitkovs leven werden er slechts een paar hoofdstukken van gepubliceerd. lezers waren enthousiast; Boris Pasternak noemde Zjitkovs roman het beste dat over de revolutie van 1905 geschreven werd. In 1941 zou het boek bij een Moskouse uitgeverij verschijnen; het werd gedrukt en gebonden. Na tussenkomst van de censuur werd het echter niet uitgeleverd; de oplage werd vernietigd. De enkele exemplaren die clandestien bewaard bleven zorgden ervoor dat deze roman uiteindelijk in 1999 alsnog in Rusland het licht kon zien.

Meer informatie

Vertaler

Marja Wiebes en Yolanda Bloemen, die elkaar van hun studie kennen, hebben sinds 1978 samen meer dan twintig Russische werken vertaald, vooral van grote namen als Tsjechov, Sjalamov, Toergenjev en Gontsjarov. Daarnaast vertalen ze ook onafhankelijk van elkaar. De vertaalsters wonen in Leiden in dezelfde straat.

Voor het megaproject Oorlog en vrede kwamen ze wekelijks bij elkaar over de vloer. De een las een stuk vertaling voor, de ander luisterde of de zinnen lekker liepen en las de Russische tekst mee om eventuele vertaalfouten te ontdekken. Verschilden ze van mening, dan discussieerden ze erover. De verbeterde versie lazen ze daarna allebei nog eens helemaal over. ‘Een ijzeren formule,’ zegt Bloemen. Wiebes: ‘Ik sluit me daarbij aan.’

Bij ieder boek dat ze samen vertalen vinden ze gemakkelijk de juiste stijl en toon. Ze verschillen daarover zelden van mening. Hoe dat kan, weten ze zelf ook niet. Ze studeerden bij Karel van het Reve, die ze leerde te ‘vertalen wat er staat’. Van hem hebben ze in ieder geval eenzelfde vertaalopvatting meegekregen.

Reacties

‘Ik had voor het eerst het gevoel zoiets als een pogrom aan den lijve mee te maken.’ - Arthur Langeveld

‘Op een niet eerder vertoonde wijze maakt deze roman van de bezetenen de chaos invoelbaar.’ - Alexander van Kesteren, 8weekly

‘Boris Zjitkov neemt je mee naar het revolutionaire Rusland van 1905. Naar Viktor Vavitsj, die besluit politieagent te worden en het wankelende gezag van de tsaar verdedigt . Naar Nadezjda Tiktin, die juist de kant van de revolutionaire kiest. Door hun ogen, en die van vele anderen die bezig zijn met hun zorgen van alledag, voltrekt de revolutie zich: onafwendbaar en meedogenloos. Prachtig.’ - Kysia Hekster