Boek

De intelligente en gevoelige scholier Kurt Gerber is glansrijk door zijn middelbareschooltijd gekomen en zit nu in het eindexamenjaar. De zomer is voorbij, er heerst spanning in de klas: alle leerlingen weten dat dit laatste schooljaar de poort is naar de volwassenheid, de laatste horde voor ze volwaardig aan het leven zullen gaan deelnemen. Dan blijkt de gevreesde wiskundeprofessor Kupfer dit jaar hun klassenleraar te zijn. Van hem zijn ze afhankelijk, hij bepaalt wie er uiteindelijk zal slagen.

Kupfer, die vanwege zijn almacht door de scholieren ‘God Kupfer’ wordt genoemd, is een regelrechte sadist die geen mogelijkheid onbenut laat zijn leerlingen te kleineren. Hoofdpersoon Gerber staat er aan het begin van het jaar goed voor, maar krijgt in de maanden die volgen zoveel van God Kupfer te verduren dat zijn situatie allengs nijpender wordt. Alle psychologische spanning balt zich uiteindelijk samen in het slothoofdstuk waarin Gerber zijn mondeling examen aflegt; de druk die professor Kupfer op hem uitoefent, in combinatie met het feit dat hij zijn ernstig zieke vader onder geen beding wil teleurstellen, leidt tot een drama zonder weerga.

Biografie

Friedrich Torberg (1908-1979) was een Oostenrijks/Tsjechische schrijver die als tiener in Praag het Duitse *Realgymnasium* doorliep, waar nog sterk verouderde onderwijsmethoden werden gebruikt. Voor zijn debuutroman kon Torberg dan ook putten uit zijn eigen (helse) schoolervaringen: In 1927 zakte hij voor zijn eindexamen, wat traumatische sporen achterliet. Nadat hij in 1928 alsnog slaagde, en begon als journalist, stortte hij zich direct ook op het schrijven van Gerber (1930), een boek waarin hij zijn pas doorleefde angsten en gevoelens van zich afschreef.

Torberg was bevriend met journalisten/schrijvers als Egon Erwin Kisch en Alfred Polgar en Joseph Roth. Max Brod was Torbergs mentor.

Gerber sloeg in als een bom: de eerste 5000 exemplaren waren binnen een maand verkocht en binnen een jaar was het boek in zeven talen vertaald. Na de machtsovername door de nazi’s werd zijn boek verboden en verbrand en de joodse Torberg emigreerde naar de VS. In 1951 keerde hij terug naar Wenen. Na Gerber publiceerde hij nog talloze boeken maar het succes van zijn debuut zou hij nooit meer overtreffen.

Vertaler

Sinds meer dan tien jaar vertalen Kris Lauwerys en Isabelle Schoepen als duo Franstalige en Duitstalige literatuur in het Nederlands. Wie de eerste vertaalversie maakt en wie die verfijnt, bepalen ze voor elk boek opnieuw. Zo lezen telkens vier ogen het werk van vier handen.

  Vanuit hun thuisbasis Wenen gaan ze actief op zoek naar bijzondere Oostenrijkse auteurs en brengen die onder de aandacht van uitgevers. Zo ontstonden de laatste jaren vertalingen van Oostenrijkse namen uit de twintigste en eenentwintigste eeuw zoals Gregor von Rezzori, Maria Lazar, Milena Michiko Flasar, Ljuba Arnautovic en Philipp Blom. Een klassieker als Gerber van Friedrich Torberg volgt nu.

Daarnaast leenden ze hun Nederlandse pen aan hedendaagse Duitse auteurs als Kristine Bilkau, Olivia Wenzel, Alexander Schimmelbusch, Ulla Lenze, en klassiekers als Walter Kempowski en Gabriele Tergit.

Uit het Frans vertaalden zij o.a. George Simenon, Maurice Leblanc (*Arsène Lupin*), Adeline Dieudonné, Yamina Benahmed Daho, Henry Bauchau en Sorj Chalandon.

Reacties

‘Dit is geen schoolroman meer, dit is een heldere, waakzame, visionaire

blik op ons totale bestaan. Het raadsel “school” is in alle opzichten

ingebed in het grotere raadsel dat “leven” heet.’

Max Brod

 

In de wurggreep van het eindexamen, verstikkend en pijnlijk herkenbaar, ook voor wie nog geen faalangst heeft.

Met Gerber schreef Friedrich Torberg een magistraal en beklemmend boek.

Thomas Rosenboom