Boek

Claudine, 15 jaar oud, woont met haar nogal afwezige vader in het dorpje Montigny in de Bourgogne. De vele avonturen die ze beleeft, vooral in de eindexamenklas van de dorpsschool, tekent ze op in haar dagboek. Het nieuwe schooljaar begint met de komst van de nieuwe directrice, juffrouw Sergent, en haar assistente, juffrouw Aimée Lanthenay. Claudine wordt verliefd op juffrouw Lanthenay, maar juffrouw Sergent ontdekt dit al snel en probeert juffrouw Lanthenay zelf te verleiden.

Biografie

Colette, voluit Sidonie-Gabrielle Colette (1873-1954) groeide op met haar broertjes en zusje in een dorpje in Bourgondië, in een huis vol honden en katten. Haar moeder maakte haar bewust van de wonderen der natuur – alles wat ‘ontkiemt, bloeit of vliegt’, hetgeen haar in haar verdere leven en schrijverschap zeer heeft beïnvloed.

Colette was een kleurrijk, excentriek en gepassioneerd mens, een vrouw die haar tijd ver vooruit was, die maatschappelijke stereotypen negeerde en alle etiketten afwees over wat een vrouw zou moeten zijn, net als George Sand vóór haar. Hoewel ze in zekere zin als feministisch kan worden beschouwd, was ze totaal niet politiek correct, liet zich geen label opdringen en hield ze zich verre van welke vrouwengroep dan ook.

Vertaler

Hoewel Gerda Baardman de afgelopen dertig jaar vooral Engelse en Duitse literatuur heeft vertaald (o.a. A.S. Byatt, Margaret Atwood, Michael Chabon, Dave Eggers, Jonathan Franzen, A.M. Homes, Stefan Aust, Roman Frister, Benedict Wells en Sally Rooney), is de Franse, en met name het werk van Sidonie-Gabrielle Colette, haar eerste liefde. Met het vertalen van de Claudine-serie gaat een lang gekoesterde meisjesdroom in vervulling.

Fragment

Lange Anaïs, een beetje op haar teentjes getrapt omdat de hulponderwijzer zo weinig aandacht aan haar besteedt, deelt mee dat hij verliefd op me is. Ik haal mijn schouders op: 'Kom, we maken dit potje even af, dan sla je tenminste niet zoeel onzin uit.'

We maken ons potje knikkeren af terwijl het schoolplein volloopt en de leraressen op het laatste moment beneden komen. Ze wijken niet van elkaars zijde en de verschrikkelijke Aimée bestookt de Rooie met kleine-meisjesgrapjes.

We gaan naar binnen en juffrouw Sergent draagt ons over aan haar favoriet, die ons naar de uitkomst van de sommen van gisteren vraagt.

'Anaïs, voor het bord. Lees je uitwerking voor.'

Het is een vrij ingewikkelde som, maar Lange Anaïs heeft een rekenknobbel en vindt met opmerkelijk gemak de weg door de postbestellingen, horlogewijzers en verdelingen in gelijke delen. Oei. Ik ben aan de beurt.

‘Claudine, voor het bord. Trek de vierkantswortel uit 2.073.620.’ Ik kan niet verhelen dat ik een ononverwinnelijke afschuw heb van dingetjes die je ergens uit moet trekken. En nu juffrouw Sergent er toch niet is, besluit ik spontaan mijn ex-vriendin een streek te leveren: je hebt er zelf om gevraagd, onbetrouwbaar mormel! We hangen de rebellenvlag uit! Ik sta voor het bord, schud mijn hoofd en zeg vriendelijk: ‘Nee.’

‘Wat nee?’

‘Nee! Ik trek vandaag nergens wortels uit. Geen zin.’

‘Claudine! Ben je gek geworden?’

‘Dat weet ik niet, juffrouw. Maar ik heb het gevoel dat ik ziek word als ik die wortel hieruit ga trekken of iets wat daarop lijkt.’

‘Wil je soms straf, Claudine?’

‘Dat maakt me niet uit, maar geen wortels. Dat zeg ik niet om ongehoorzaam te zijn, maar omdat ik geen wortel kan trekken. Het spijt me enorm, geloof me.’

De klas verkneukelt zich van pret, juffrouw Aimée wordt ongeduldig en kwaad.

'Doe wat ik zeg! Ik rapporteer het aan juffrouw Sergent, dan zullen we nog weleens zien.'

'Zoals ik al zei: het spijt me heel erg.'

Inwendig roep ik: Lelijk klein loeder, ik hoef jou geen respect te tonen en als ik de kans krijg, zal ik je zoveel problemen bezorgen als ik maar kan.

Ze daalt de twee treetjes van het podium af en loopt naar me toe in de vage hoop me te intimideren. Het kost me de grootste moeite om niet in lachen uit te barsten, ik trek een uitgestreken gezicht en kijk nog steeds eerbiedig en spijtig... Dat kleintje! Ze komt maar tot mijn kin! De klas vermaakt zich kostelijk en Anaïs neemt grote happen van een potlood, hout en grafiet.

'Claudine, doe je nog wat ik zeg, ja of nee?'

Met koppige vriendelijkheid ga ik door; ze is nu vlak bij me, dus ik praat wat zachter: 'Nogmaals, juffrouw, doe wat u wilt, laat me de grootste gemene deler van breuken opzoeken, gelijkbenige driehoeken tekenen... *scheuren in muren opmeten*.. wat u maar wilt, maar dit niet, nee, geen vierkantswortels.'

Het ontgaat de andere, afgezien van Anaïs, want ik heb mijn brutale opmerking snel en zonder nadruk gemaakt, maar juffrouw Lanthenay reageert alsof ze een klap heeft gekregen. Ze wordt vuurrood en roept buiten zichzelf: 'Nu ga je te ver! Ik ga juffrouw Sergent roepen... Dit gaat te ver!'

Ze stort zich op de deur. Ik ren haar achterna en krijg haar in de gang te pakken terwijl iedereen in de klas hardop lacht, gilt van plezier en op de banken klimt. Ik pak Aimée bij haar arm en zij probeert zich met al haar geringe kracht los te maken, zonder iets te zeggen, zonder me aan te kijken, met opeengeklemde kaken.

'Luister als ik tegen u praat! Wij hebben het niet meer over koetjes en kalfjes, u en ik; als u me verklikt bij juffrouw Sergent vertel ik uw verloofde het hele verhaal over die barst in de muur. Hebt u nu nog zin om naar de directrice te gaan?'

Ze staat ineens roerloos, nog steeds zonder iets te zeggen, met koppig neergslagen ogen en opeengeklemde lippen.

’Zeg iets! Gaat u weer meer naar binnen? Als u niet meteen naar binnen gaat, ga ik ook niet, dan ga ik uw Richelieu opzoeken. U moet kiezen. Nu.'

Eindelijk doet ze haar mond open en mompelt zonder me aan te kijken: 'Ik zeg niets. Laat me los, ik zal niets zeggen.'

'Echt? Want als u het aan de Rooie vertelt, kan ze dat niet langer dan vijf minuten voor zich houden en dan weet ik het meteen. Dus? Beloofd?'

'Ik zal niets zeggen. Laat me los. Ik ga meteen weer naar binnen'

Ik laat haar arm los en we gaan zwijgend de klas weer in. Het lawaai in de bijenkorf verstomt terstond. Mijn slachtoffer gaat achter haar bureau zitten en geeft ons kortaf het bevel de sommen in het net over te schrijven. Anaïs vraagt fluisterend: 'Is ze je gaan verklikken?'

'Nee, ik heb haar nederig mijn ecuses aangeboden. Zo'n grap moet je niet te ver doordrijven.'

Juffrouw Sergent komt niet terug. Haar kleine plaatsvervangster zit tot het eind van de les achter het bureau met een gesloten gezicht en een harde blik in haar ogen. Om halfelf denkt iedereen al aan naar buiten gaan; ik vis een paar kleine kooltjes uit de kachel voor in mijn klompen, een prachtig middel om ze te warmen en uiteraard officieel verboden, maar die kooltjes en die klompen zijn wel het laatste waar juffrouw Lanthenay aan denkt. Die zit in stilte haar woede te verbijten en haar gouden ogen lijken wel twee kille topazen. Maar dat laat me koud. Nee, het doet me zelfs plezier.

Reacties

'Colette is de enige grote vrouwelijke schrijver van Frankrijk. En dan bedoel ik een écht groot schrijver.’ - Simone de Beauvoir

‘Wat bevalt de manier van schrijven van Colette me! Wat een trefzekere woordkeuze! Wat een verfijnd gevoel voor nuance!’ - André Gide

‘Wat Colette in al haar werk laat zien is hoe je van het leven literatuur maakt; hoe je dat vrolijk, zintuiglijk en positief getoonzet doet.’ - Margot Dijkgraaf, Zij namen het woord.