Over het vertalen van R.C. Sherriffs Twee weken weg
Twee weken weg is negentig jaar geleden door Sherriff geschreven en beschrijft het hoogtepunt van het jaar voor de familie Stevens, een gezin uit de lagere Engelse middenklasse. Ze gaan twee weken naar zee, al twintig jaar naar dezelfde plek en slechts honderd kilometer bij hun huis vandaan. De tijden zijn ontegenzeggelijk veranderd. Tegenwoordig zou dat een leuk dagje uit zijn en vliegen we de wereld over om ver weg vakantie te vieren.
Desondanks is de roman van Sherriff niet verouderd of achterhaald. Hij beschrijft alles gedetailleerd: het in- en uitpakken, het afsluiten van het huis, de reis met een overstap op het drukke Clapham Junction en vervolgens de flauwe anticlimax als die eerste etappe van de vakantie achter de rug is en het gezin op zijn bestemming is aangekomen, zoals in het citaat hierboven. Dat zijn ervaringen die we allemaal nog kennen en Sherriff weet ze met veel wijsheid en invoelend vermogen te beschrijven.
Daarvoor gebruikt hij simpele woorden en eenvoudige beelden die aansluiten bij de belevingswereld van het gezin. Als vertaler moest ik er dus ook op letten de dingen niet mooier te maken dan ze waren en de realistische stijl te handhaven. Het bovenstaande citaat is daar een goed voorbeeld van: het beeld van een auto die naar een hogere versnelling schakelt, geeft precies weer hoe het gezin ook moet overschakelen van de reis naar het vakantiegevoel. De woorden zijn eenvoudig maar geven de ervaring treffend weer. Het is dus een kwestie van dicht bij de tekst blijven en alleen de interpunctie veranderen, want Sherriff gebruikt, net als in het citaat, heel graag gedachtestreepjes waar wij een komma of een dubbele punt zetten.
Eenvoudig maar treffend
You are, in fact, groping to change gear: you are running for a moment in a neutral emptiness between the whizzing low gear of the journey and the soft slowly turning high gear of the holiday – and in this moment of aimless uncontrol you are liable to fidget with your hands, shift about, and say, like Mr Stevens, rather lamely – ‘Well – here we are.’
In feite probeer je tastend te schakelen: je rijdt even in een neutrale leegte tussen de snorrende lage versnelling van de reis en de zachte, langzame overgang naar de hoge versnelling van de vakantie, en op het moment waarop je doelloos de controle kwijt bent, heb je de neiging met je handen te friemelen, van je ene op je andere been te gaan staan en, net als meneer Stevens, nogal slap te zeggen: ‘Nou, daar zijn we dan.’
Oudere termen
Omdat het boek uit 1931 stamt, moest ik er bij het vertalen ook op letten dat ik voor oudere termen koos en ‘jug’ niet gewoon met ‘kan’ vertaalde maar met ‘lampetkan’, omdat dat woord aangeeft dat er nog geen stromend water op de kamer is. Dat geldt ook voor het woord ‘trunk’. In een moderne tekst zou ik dat gewoon met koffer vertalen, maar aangezien het hele gezin hier met elkaar één stuk bagage heeft, moet het wel een ‘hutkoffer’ worden. Dat verklaart meteen waarom er kruiers en karretjes aan te pas komen om het ding te vervoeren.
Dit zijn echter details. Over het algemeen kon ik me, net als de lezer, door Sherriff laten meevoeren in dit intieme kijkje in het gezinsleven van mensen die dan van eenvoudige komaf mogen zijn, maar er een hoge moraal op nahouden.